خطر حمله ملخ صحرایی به خرمشهر / شش اکیپ در حال دیده بانی
به گزارش اینجاخبر مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خرمشهر از استمرار پایش ملخ صحرایی در این شهرستان خبر داد.
یاسر شریفی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خرمشهر اظهارکرد: شش اکیپ در حال انجام عملیات دیدهبانی ملخ هستند تا از بروز خسارات احتمالی حمله این آفت به مزارع شهرستان خرمشهر جلوگیری کنند.
وی افزود: با توجه به هشدار سازمان حفظ نباتات کشور بر اساس آخرین پیش بینی ها و هشدار فائو ، اکیپهای پایش ملخ صحرایی در شهرستان خرمشهر فعالیت خود را تشدید کرده اند و ردیابی در این شهرستان بر اساس اطلاعات و مختصات مکان های آلوده در سالهای قبل به طور مستمر انجام میشود.
شریفی با بیان اینکه تمامی مزارع و عرصههای پایش شده در نرم افزار ایلوکاست elocust۳m ثبت میشود اضافه کرد: از نیمه دوم سال گذشته تاکنون یک هزار و ۴۰۰ نقطه در این نرم افزار ثبت و بیش از ۶۰۰ هزار هکتار از عرصههای شهرستان پایش شده است.
وی ادامه داد: میزان پایش ملخ صحرایی در سال زراعی قبل بیش از ۷۰۰ هزار هکتار بود و امسال نیز تلاش خواهیم کرد تا بیشترین میزان پایش را در سطح مزارع داشته باشیم.
شریفی از بهرهبرداران و کشاورزان خواست درصورت مشاهده ملخ دریایی سریعا مراتب را از طریق سامانه ۱۳۱ یا مراکز کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی اطلاع دهند.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان خرمشهر از احیای پروژه جنگلکاری در اراضی این شهرستان خبر داد. علی توکلی گفت: ۵۰ هکتار از اراضی این شهرستان واقع در روستای ام سواد احیا میشود. وی افزود: در ختان بومی منطقه، کهور و اکالیپتوس از جمله درختان کاشته شده در این اراضی هستند که احیا و واکاری خواهند شد. توسعه سرانه فضای سبز شهرستان، جلوگیری از ریزگردها ، تولید چوب از طریق اکالیپتوس و … از جمله اهداف این پروژه است.
ملخ صحرایی یکی از مضرترین انواع ملخها و از رده ملخهای بالدار است و در راسته Orthoptera یا راستبالان قرار دارد.از جمله آفات مهم گیاهان و محصولات کشاورزی، انواع ملخها هستند که به عنوان آفت درجه یک در تمام دنیا شناخته میشوند. ملخهای صحرایی از جمله خطرناکترین آفات مهاجر گیاهی از حیث میزان تراکم، تکثیر، هجوم و خسارت هستند که در جنبههای بینالمللی، منطقهای و ملی خسارات گستردهای بر عرصههای کشاورزی و منابع طبیعی بهویژه مراتع بهعنوان مهمترین منبع تغذیه دامها برجای میگذارند.
در ایران تالاب جازموریان و مناطقی از غرب و جنوب غرب سیستان و بلوچستان کانونهای دائمی ملخ در ایران محسوب میشوند. اگر در استانهای جنوبی، مبارزه با ملخهای صحرایی بهصورت کامل و صحیح صورت نگیرد، ممکن است به استانهای مرکزی و شمالی کشور نیز نفوذ کنند.
تحمیل هزینههای مستقیم برای تأمین سموم دفع این آفت، عملیات پیمایشی و هزینههای اداری، به خطر افتادن امنیت غذایی جامعه بهسبب کاهش احتمالی تولیدات دامی و کشاورزی و همچنین در معرض خطر قرار گرفتن سلامت انسانها و محیط زیست به علت مصرف اجتنابناپذیر سموم شیمیایی، از جمله پیامدهای منفی تهاجم طغیانی ملخهای صحرایی بهشمار میروند.
لذا مبارزه کافی و بهموقع با این نوع ملخها و برنامهریزی مناسب برای کنترل آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله دلایل اهمیت مبارزه با آفت ملخ صحرایی میتوان به قدرت پرواز زیاد، جمعیتهای چند صد میلیونی تا چند میلیاردی این حشره در فاز مهاجری، قدرت زاد و ولد زیاد، قدرت انتشار جغرافیایی وسیع، قدرت تغذیه بالا، پلی فاژ بودن آفت، مدیریت تلفیقی سختتر آن نسبت به سایر آفات و توانایی این آفت در تغییر رفتار، رنگ و فیزیولوژی اشاره نمود.
ملخ صحرایی با نام علمی Schistocerca gregaria یکی از مضرترین انواع ملخها و از رده ملخهای بالدار است و در راسته Orthoptera یا راستبالان قرار دارد. ملخ صحرایی نوعی لوکاست (Locust) است. لوکاستها از خانواده ملخهای شاخک کوتاه هستند.
بیشتر ملخهایی که جزء آفات گیاهی محسوب میشوند، در این خانواده قرار دارند. بدن تمام ملخها از سه قسمت سر، سینه و شکم تشکیل شده است. در روی سر یک جفت شاخک وجود دارد که اشیاء را با لمس یا بو کردن تشخیص میدهد.
دهان حشره از لب بالایی، یک جفت آرواره سیاه و سخت و دندانه دار برای بریدن غذا، یک جفت آرواره ثانویه برای کمک به نگهداشتن غذا و یک لب پائینی تشکیل شده است. ملخها سه جفت پا دارند که دو جفت برای حرکت و یک جفت که بزرگتر است (پای عقبی) برای جهیدن و پریدن به کار میرود. بال جلویی در ملخها سخت بوده و در زمان استراحت بال عقبی که نرم است را مثل بادبزن میپوشاند.
اندام شنوایی روی شکم قرار دارد و حشره را قادر میسازد صداها را از حدود ۲ متری بشنود. بدن در ملخهای کامل انفرادی به رنگ مایل به سبز و در ملخهای کامل مهاجر به رنگهای قهوهای روشن مایل به خاکستری، مایل به قرمز، زرد مایل به قرمز و زرد میباشد. نرها کوچکتر از افراد ماده بوده و طول بدن در نرها ۵۵ – ۴۵ و در مادهها ۷۲-۵۰ میلیمتر است.
ملخ صحرایی دارای سه فاز انفرادی (Solitarious)، بینابین یا گذرا (Transient) و مهاجر (Gregarious) است. هنگامی که تراکم آنها پایین باشد در فاز انفرادیاند و زمانی که جمعیت آنها زیاد شد، به صورت گروههای انبوه درآمده و حالت مهاجر پیدا میکند. عبور از فاز انفرادی به فاز مهاجری را فاز بینابین مینامند.
اگر در این فاز تراکم ملخ صحرایی افزایش یابد، بهصورت گروهی و تجمعی در آمده و مهاجر میشوند و اگر از تراکمشان کاسته شود، پراکنده میشوند و به سمت انفرادی حرکت میکنند. ملخهای صحرایی در فاز انفرادی خسارت چندانی به دنبال ندارند، ولی بیشترین میزان خسارت در مرحله مهاجر رخ میدهد.
ملخهای صحرایی انفرادی اغلب پس از یک دوره خشکسالی گسترده، با بارشهای دوره ای مناسب و فراهم شدن زمینه گسترش پوشش گیاهی با رهاسازی مواد شیمیایی خاص روی یکدیگر تأثیر متقابل میگذارند که باعث میشود رفتار، شکل و رنگ این حشرات تغییر کند و به یکدیگر نزدیک شده و وارد فاز تهاجمی شوند. تغییر در رفتار ملخ صحرایی در مدت زمان کوتاهی اتفاق میافتد.
رنگ و شکل نشان میدهد که ملخ صحرایی در چه فاز رفتاری است، ولی نشاندهنده اینکه در آینده چه نوع رفتاری خواهد داشت، نیست. بنابراین رفتار آفت مهمترین ابزار جهت تصمیمگیری برای مبارزه با آفت است.
طول دوره زندگی ملخهای صحرایی بسته به شرایط آب و هوایی و اکولوژیکی بسیار متغیر است، ولی عموماً مجموع چرخه زندگی آنها بین سه تا پنج ماه طول میکشد. چرخهی زندگی ملخهای صحرایی مانند سایر ملخها بوده و شامل مرحله تخم، پوره و حشره بالغ میباشد.
زمستانگذرانی این حشره به صورت تخم بوده و دارای پنج سن پورگی میباشد. این آفت دارای ۳ نسل در سال است. دوره تخمریزی آنها ۱۰ تا ۶۵ روز و طول دوره پورگی بهطور متوسط ۳۶ روز است. طبق ادعای بیشتر کارشناسان، این ملخها در حدود ۱۰ روز بالغ و وارد مرحله تخمریزی میشوند و تخمهای خود را در دستههای ۱۰۰-۲۰ تایی در خاکهای شنی با عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر به هم میچسبانند. هر حشره ماده در طول حیات خود حداقل سه مرتبه تخمریزی میکند و جمعاً نزدیک به ۴۰۰ تخم میگذارد. تخمها شبیه دانه برنج بوده و بهشکل خوشه موز کنار هم قرار داده میشوند. بعد از تخمگذاری در حفره ایجاد شده، روی آن را با خاک میپوشاند. تعداد تخم درون کیسه تخم در فاز مهاجر کمتر از ۸۰ عدد و در فاز انفرادی ۱۶۰-۹۰ عدد است. در بهترین شرایط دمایی و محیطی حدود ۲۰-۱۶ عدد از تخمها به حشره کامل تبدیل میشوند.
نحوه تخمریزی ملخ صحرایی و کیسه تخم
پورهها بعد از خارج شدن از کیسه تخم، بلافاصله پوستاندازی خود را در سطح خاک انجام داده و در ادامه ۵ مرحله پورگی را طی خواهند کرد و چند مرحله پوستاندازی خواهند داشت. بعد از آخرین پوستاندازی، حشره کامل نابالغ ظاهر میشود.
اگر پورهها سبز بودند در فاز انفرادی، اگر سبز و سیاه بودند در فاز بینابینی و اگر سیاه و یا زرد و سیاه بودند در فاز مهاجر هستند. میزان فعالیت آفت از سن دو به بعد افزایش مییابد.
پورهها در سنین ۴ و ۵ حداکثر یک کیلومتر در ساعت و جمعا ۴ تا ۸ کیلومتر در روز مهاجرت میکنند. پورهها معمولاً شبها روی بوتهها و گیاهان بهسر میبرند و روزها مجدداً به روی زمین برمیگردند. صبحها پس از گرم شدن هوا تغذیه پورهها آغاز میشود و وقتی هوا خیلی گرم شد، تغذیه آنها کاهش یافته و دوباره نزدیک غروب آفتاب که هوا خنک میشود مجدداً افزایش مییابد. میزان تغذیه در سن یک پورگی کم و در سن ۵ به حداکثر میرسد. ملخ صحرایی نسبت به درخت سنجد ترجیح غذایی دارد.
ملخ صحرایی گونهای چند نوع خوار (پلی فاژ) است و دستجات این ملخها (به خصوص در حالت مهاجر) چه بهصورت پیاده (پورهها) و چه بهصورت پروازی (حالتهای بالغ و نابالغ بالدار)، از هر چه سر راهشان باشد از قبیل گیاهان یکساله شامل انواع علفهای هرز، علوفه، غلات (گندم، جو، ذرت، برنج و…)، صیفیجات و سبزیجات، گیاهان مرتعی، انواع درختچهها و درختان مثمر و غیرمثمر، تغذیه میکنند و آن را به طور کامل از بین میبرند و برحسب نوع گونه، از برگ، شاخه، ساقه، گل، دانه، میوه و پوست گیاهان تغذیه میکنند.
هر ملخ صحرایی میتواند به طور متوسط، روزانه به اندازه وزن بدن خود (۲ گرم) از مواد گیاهی تغذیه کند. در صورتی که اجتماع ملخها متشکل از میلیاردها ملخ در نظر گرفته شود، خسارت سنگینی به محصولات وارد میکند. علاوه بر خسارت ناشی از تغذیه گیاهان، ملخ صحرایی با فضولات خود گیاهان و محصولات آنها را آلوده میکند. بیشترین خطر ملخ صحرایی در کشور، اردیبهشت ماه است که نسل جدید در مناطق جنوبی شکل میگیرد، بنابراین پایشها باید تا آن زمان ادامه یابد.
مبارزه مکانیکی:
شامل حفر کانال در مسیر حرکت دستجات پوره ملخ و گاهی نیز به عنوان آخرین راهحل با استفاده از شاخه درختان به پورهها ضربه وارد میآورند تا آنها را از محصول دور نگه دارند.
این دو روش تنها در زمانی که آلودگی کم باشد میتواند مؤثر باشند. یافتن و خارج نمودن کپسول تخم ملخ از خاک نیز روش دیگر مبارزه مکانیکی است که این روش نیز به نیروی کار زیاد نیاز داشته و چندان مؤثر نیست.
مبارزه بیولوژیکی:
استفاده از قارچها (Metarhizium anosoplia) و دشمنان طبیعی از جمله پرندگان بهویژه سار گلوقرمز و همچنین حشراتی مانند شیخک و Tettigonia viridissima نیز با حمله به پورهها از آنها تغذیه میکنند.
مبارزه شیمیایی:
انواع روشهای مبارزه شیمیایی با ملخ صحرایی شامل طعمهپاشی، گردپاشی و افشانهای میباشد. سممصرفی برای مبارزه با ملخ صحرایی شامل:
فنیتروتیون (سومیتون) به صورت امولسیون ۵۰% به نسبت یک لیتر در هکتار، فنیتروتیون ULV %۹۶ به نسبت نیم لیتر در هکتار، مالاتیون ۵۷% به نسبت یک لیتر در هکتار به صورت محلولپاشی روی پورههای سنین پایین با تراکم کم و چنانچه تراکم زیاد باشد حداکثر ۱/۵ لیتر در هکتار مصرف گردد. دیفلوبنزورون ULV %45 با نام تجارتی دیمیلین به میزان ۲۵۰-۲۰۰ سی سی در هکتار میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
بهکارگیری سموم دیگر در مبارزه با ملخها، مانند دیازینون، دسیس و مالاتیون تکنیکال در گزارشها استانها مشاهده میشود. سم دلتامترین به صورت ULV و امولسیون ۲/۵% بیشترین سهم را در مبارزه با ملخ صحرایی در استان فارس داشته است و میزان مصرف آن حدود ۷۰۰ سیسی در هکتار و نتایج آن کاملاً موفقیتآمیز بوده است. اخیراً سازمان حفظ نباتات غلظت ۱ لیتر در هکتار این سم را توصیه کرده است.